ANIMAL ESTATES regional model homes 6.0: UTRECHT

Commissioned by Casco Office for Art, Design and Theory / Nieuwekade 213-215, 3511 RW Utrecht, The Netherlands, September 19 - November 2, 2008 / EVENT: Utrecht Animal Lessons / September 20th, 13:00 - 16:00 / DOWNLOADS: Animal Estates 6.0: Utrecht Field Guide (pdf) / Animal Estates 6.0: Utrecht Postcards (pdf) / and watch the Utrecht Animal Estates video documentaries by John Treffer & Mara Joustra, links below

ANIMAL CLIENTS

6.1: Red Admiral butterfly (Vanessa atalanta) - feeding station and home / local animal expert: Anko de Graaff [video interview]

6.2: European Kingfisher (Alcedo atthis) - nesting cavity-hole in canal wall / local animal expert: Jelle Jellesma [video interview]

6.3: Common Swift (Apus apus) - rooftop nestbox / local animal expert: Tieneke de Groot, Facet [video interview]

6.4: European Grass Snake (Natrix natrix) - compost pile / local animal expert: Marja Kik [video interview]

6.5: Green Frog (Rana klepton esculenta) - small backyard pond / local animal expert: Annemarieke Spitzen, Ravon [video interview]

The Estates: The five Utrecht Animal Estates are simple in construction and material. 6.1: a small wood platform as feeding station for the butterfly; 6.2: a cavity nest/small hole in the brick wall of a local canal for the kingfisher; 6.3: a wood nestbox for the swift; 6.4: a large compost pile for the snake; 6.5: a small pond for the frog.

The Video: A video about the Utrecht Animal Estates project is produced, both for presentation in the exhibition space and online. The video features interviews with the five local animal consultants, following them to the office, lab and into the field, and visiting existing Animal Estates around Utrecht.

Printed Matter: A small booklet, or field guide, provides an overview of the project and information on each of the five animals and their estates. The five local consultants contribute information, images and stories. As part of the on-going Animal Estates project, each animal client is featured in a postcard with a story and image of it's estate.

The Exhibition: The Casco exhibition space is transformed into the temporary Animal Estates headquarters, featuring a camping tent repurposed as a screening room for the video documentary, an urban wildlife information bureau, portraits of each of the animal experts in front of a prototype of an animal estate for each of the five animal clients. Masters of fine art from MAHKU in Utrecht also create projects inspired by the animals, and install them throughout the headquarters.

The Workshops: On Saturday, September 20th, there is a day long series of workshops and presentations on our five local animal clients led by our animal experts.

ESSAY

Battling for the Soul of the City

- by Frans-Willem Korsten, Erasmus University of Rotterdam, University of Leiden, for the Animal Estates 6.0 Field Guide

One of the nightmarish visions that may appear in the delirium of an alcoholic is the illusion of being surrounded by lots of tiny, crawling animals. Wouldn't it be a straightforward nightmare, then, if we were to find ourselves shrunk to the size of baby sow-bugs, right in the middle of an ant's nest? It would be unpleasantly hot in there, for one, but that would not be the primary reason for our discomfort. We would be horrified to be surrounded by other animals - not just tens or hundreds of them, but thousands, tens of thousands. Of course, if this nest were built by Lasius niger , the ordinary black garden ant in Europe, and if you were familiar with that animal, you would notice that there are differences between the ants, depending on the labor they are supposed to do. Nevertheless, a horrifying same-ness it would be, or rather, an other's same-ness. In contrast, we appear not to be horrified by our own same-ness that manifests itself so markedly and overwhelmingly in our mega-cities. In fact, this kind of same-ness is what we appear to long for as the fulfillment of a narcissistic demand.

Narcissism is an important stage in the development of human subjectivity. But if it is a state that fully developed subjects seek, it is either a form of regression, an illness perhaps, or an ideologically fueled seduction. Moreover, with regard to the narcissism of the self-same postmodern city, at least two power struggles are being veiled ideologically, or not fully noticed. There are obviously those who love to gaze and love to be gazed at in return - and have the money to do so. For those sleeping on newspapers in piss-reeking corners of the city, such a hall of mirrors is not the game of the day. Moreover, the self-sameness of the city has to lead to the reduction or elimination of all those beings that threaten self-sameness. Loads of animals are being hauled into the city everyday, but most of them are dead, or have been re-worked into nicely colored packages of meat. Except in works of art, they do not appear in vivo , or full scale, in the human mirror. Rats are being destroyed, cats and dogs are allowed but will need a license, streets are being cleaned up by the removal of all kinds of weeds.

To be sure, I would mind having rats in my garden and in the house. The point is that rats dominate an ideologically attractive phantasm in which the entire world of other living beings represents a possible threat to the city. Human beings need to remove rats because they find ways into a system that is evidently a biological monoculture. There would simply be fewer rats if we would allow other animals in.

But why would we want to do that?

Such a question has very little to do with ethics. There are principled, philosophical reasons why we could try to do this, and political ones. There are also some practical reasons. However, in the end, the most important ones are predominantly aesthetic. That is to say: the battle we wage with regard to the organization of life in the city is in the core an aesthetical one.

Recently, in a discussion with Constantin Petcou , Doina Petrescu , and Anne Querrien , Antonio Negri asked the question: "What makes a biopolitical space?" Negri clearly belongs to, or supports those parties that want to change our current environment for the better. He considers the city as the space in which "the political diagonal intersects the biopolitical diagram". Yet, even he considers the battle for a desirable living environment as taking place within the domain of human politics. However, as he himself indicates, a historical shift has taken place in that domain. Politics is no longer that which takes place within the polis - the polis being the city-space and community that is marked over and against the living environment, or rather, in defense against that environment. The city has been expanding and expanding all over the globe, whilst human technology has turned life itself into working material. Consequently, the city has become a power-machine that lives on and works on life.

The schizophrenic situation is that we consider all life to be at our disposal - or to be our object - whilst we try to keep out as much of it as possible from our direct environment. This is philosophically only acceptable within the confines of a theory that promotes the right of might. That right, in a struggle that took ages - and kept the bodies and minds of the best and brightest busy, has been contested in the history of the West, because in the end it will be based on arbitrariness. Moreover, its destructiveness will not be able to level with creative production. It will eat itself out. One solution to this problem was to bring those human subjects into the political system that were excluded first. This is, in fact, what Jacques Rancière considers to be the hall-mark of politics: the inclusion of those formerly excluded. Most of the time, they were included through forms of political representation in a system that would work by means of checks and balances.

Having come so far, the issue may now be, then - and however absurd it may first seem, how to bring in other forms of life into our political system, or how to give them an independent and sovereign place in that system.

That rather directly political issue is related to another one, which concerns our humane-ness, being the animal that we are. We are the animal of destruction to our co-animals. Do we want to be that? Would we find it acceptable from any of our co-animals that it would threaten our world as much as we do theirs? Of course not. That's why we destroy them first. Let me emphasize that this has little to do with ethics. Any species on this planet tries to see what it can do and how far it can get in doing that. We can't consider the locusts to be responsible for the havoc they create, can we? This is one of the major points put forward so eloquently, and shockingly clear by John Gray in his Straw Dogs - Thoughts on Humans and Other Animals ,   from 2002. It is the option that human beings are supposed to be the caretaker of this world, or that they are responsible for it, that in the end justifies their dominance of the world, which is why we have to reject that option. Or, it is not as caretakers that we fail. It is the damage we inflict on our own souls or on our own being in destroying so many other living beings, that threatens us (this is also in relation to our selves, when we turn against one another.)

A practical reason why we should try to bring   life into the polis is that we are walking a thinner and thinner path with regard to the biological resilience and resistance of our own bodies. If more and more children are having asthma, one of the reasons for this is that they have by and large grown up in spaces that are, biologically speaking, too antiseptic. For thousands and ?thousands of years children have grown up with theirs hands in the mud, so to speak. Obviously this produced lots of disease, and the reduction of disease has been helped enormously by the production of soap and the etiquette of washing hands. But this may have turned into its radical opposite. (At this moment, if we take classes out of their city-environment, a child might have a fit from seeing a sow-bug.) More importantly, there is the biological function to test and train the bodily system from the very beginning. There may be a short term effect when we defend ourselves with medicines and forms of isolation. In the long run, though, this will only scale down the number of defenses we have against what besets us.

Obviously, no one would be willing to argue that we should all live   the way in which human beings and animals are living together in the poorer areas of Asian slum cities. The problem, however, is not so much that these human beings and animals do live together, but that they   do so under poor and, at times, atrocious conditions. Nevertheless, there is no use in trying to escape or hide the nasty consequences of my argument. If human beings want to live at any cost, this will cost the life of many others. It will lead to a biological monoculture that will in the end provoke a natural response. Natural attacks will become heavier, more diverse, more intense, and more abrupt. Somehow, our problem seems to be that we do not accept risk and death any more in the same way as human beings have accepted it in former times. No, I do not think that human beings in earlier times were better equipped to cope with risk and death. But somehow their attitude towards their own vulnerability was less hysterical.

Still, in the end, considering all the reasons mentioned above,   this may not be convincing because the issue concerned is an aesthetic one. Let me use the novels of the His Dark Materials trilogy by Philip Pullman as a starting point. In three novels, Pullman took us, and our children, through a series of adventures.   The adventures themselves do not have such a lasting impact as does the distinct image that remains haunting: in these novels the protagonists have souls in the shape of animals. Each human subject can talk with its animal/soul. Or the soul/animal may wander away a little from the body, but not too far. What is at stake in the novels is their removal, or the splitting up of the unity of body and soul. If such a thing happens the body will still live for a while, but like a ghost, or rather, a living dead. The political battle between the parties concerned is how to prevent the forces that want to split human subject and animal soul from winning.

For those who have read the novels and who encountered them before they became part of the sometimes too limited, at other times fascinating screen of Hollywood's industries, there is an immediate, palpable, sensible force to this image of human souls having the shape of an animal. Why is that? It is, most definitely, not a matter of ethics. It is a matter of affect, of attraction. In this respect Pullman is one of the few who knew how to give shape in a more or less direct way to what Gilles Deleuze and Félix Guattari described as 'becoming-animal'. With this they did not mean that human beings should throw away centuries of civilization and technology. Instead they meant that human beings - if they want to do more than simply survive, or feel themselves master of life on this planet - should enlarge their sensitive capacities next to their rational and instrumental ones, in order to - no, not to live better. But to live a life that can be sensed as fuller, more interesting, more intense.

This is the tricky part. How can we ever turn this into a straightforward political issue? I am not aiming at such simple questions as how can I explain to my neighbors that I do not consider it to be a more intense life when they fly from the Netherlands to Thailand, enjoy the beach there, whilst their travels have meant, directly or indirectly, the death of many other forms of life. The issue is far more elusive and concerns the simple, and at the same time incredibly complex question of what kind of life attracts 'us'. The political aspect to that question is that it is not enough to simply ask ourselves to feel such attraction. For the question has become how we are training ourselves, and are being trained, to prefer certain forms of attraction, and make other ones impossible.

Many of my neighbors like the sound of the few chickens (no cock!) we have, in a densely populated street in a densely populated city in the centre of the Netherlands. An equally large number of neighbors try to circumvent the restrictions of behavior that our community establishes. They will have it, for instance, that animals are allowed as long as they do not make sounds that fall outside of the ordinary. I have a political conflict with them that in the end concerns not so much different interests, but a different world aesthetically. Our ways diverge not so much in terms of which interests are served the best or which economy pays the most, but diverge more so in terms of the things we find interesting, beautiful, attractive, or sensible.

This is why I think it is apt that the work of artists like Fritz Haeg, in which the relation between city and life is at stake, are markedly aesthetical. This is not to smoothen out, or to soften the horrible facts and effects of the modern city. It is to have the core issue upfront. We are, in the end, not battling for a fairer or morally more righteous world if we want to realize a more intricate co-existence between human beings and the life-world within the city. We are battling for the soul of the city, not in the Christian sense of that word, but in the aesthetical sense that Pullman and Deleuze and Guattari meant. Do we want to be hauled, package-wise, into busses and planes in order to eat the same hamburger in Stockholm, Atlanta, Sao Paolo, Laos, Melbourne or Pnom Phen? Or do we want to live in touch, in close contact, with those that co-habit this little planet? The latter will not entail a regress into some golden age. That age never existed. Nature at large does not care, and cannot care. But if we care for our own souls, what attracts us most? One can sense, immediately, that there is no all-embracing 'us' here. Human beings have always battled about what they demand and desire. Art such as Haeg's is worthwhile because it sharpens the political issue, whilst enlarging our potential of moving sensibly. We are battling about the type of soul the city will have. Art is, at this moment in time, one of the important grounds on which that battle is waged.

De Strijd om de Ziel van de Stad

- by Frans-Willem Korsten, Erasmus Universiteit Rotterdam, Universiteit van Leiden

Een nachtmerrieachtige visioen dat een alcoholist in zijn delirium kan bezoeken, is de waan omringd te zijn door een enorme hoeveelheid nietige kruipbeestjes. Zou het dan niet een onvervalste nachtmerrie zijn als wij zouden inkrimpen tot het formaat van een pas uitgekomen pissebed en ons zouden bevinden middenin een mierennest? Om te beginnen zou het er onaangenaam warm zijn, maar dat zou bij lange na niet de voornaamste reden voor ons ongemak zijn. Wij zouden ervan gruwen om omringd te zijn door andere dieren - niet zomaar tientallen of honderden, maar duizenden, tienduizenden. Indien dat nest gebouwd zou zijn door Lasius niger , in Europa de meest voorkomende zwarte tuinmier, en als je bekend zou zijn met dat diertje, zou het je meteen opvallen dat niet alle mieren hetzelfde zijn, maar verschillen naargelang het werk dat zij geacht worden uit te voeren. Niettemin zou er sprake zijn van een gruwelijke eenvormigheid, om precies te zijn de eenvormigheid van een ander wezen. In tegenstelling hiermee gruwen we kennelijk niet, of veel minder, van onze eigen eenvormigheid, die zich zo markant en overweldigend in onze grote steden manifesteert. In wezen lijken wij naar dit soort eenvormigheid te hunkeren en die te zien als de vervulling van een narcistische behoefte.

Narcisme is een belangrijke stadium in de ontwikkeling van de menselijke subjectiviteit. Maar als volledig ontwikkelde personen deze staat nastreven, dan is dat ofwel een kwestie van regressie, wellicht een ziekte, of het effect van een ideologisch gestimuleerde verleiding. Door het narcisme van de zelfgenoegzame postmoderne stad worden minstens twee vormen van machtsstrijd ideologisch verhuld, of in elk geval niet echt opgemerkt. Het is duidelijk dat er mensen zijn die het heerlijk vinden om te kijken en bekeken te worden - en die het geld hebben om zich hiermee bezig te houden. Voor degenen die in naar pis stinkende hoeken van de stad op karton slapen, is een dergelijke spiegelhal niet het spel van de dag. Bovendien leidt de eenvormigheid van de stad onvermijdelijk tot het afstoten van alles en iedereen die een dreiging vormt voor die eenvormigheid. Elke dag worden massa's dieren de stad in gesleept. Hiervan zijn de meeste dood, of ze zijn verwerkt tot vrolijk gekleurde pakketjes vleeswaren. Afgezien van in kunstwerken verschijnen zij niet in vivo of levensgroot in de menselijke spiegel. Ratten worden verdelgd, katten en honden worden toegestaan, maar wel met een vergunning, de straten worden schoongehouden door het verwijderen van elk sprietje onkruid.

Geen misverstand, ik zou niet blij zijn met ratten in mijn huis of in tuin. Waar het om gaat is dat ratten de hoofdrol spelen in een ideologisch aantrekkelijk representatie waarin de hele wereld van andere levende wezens als potentiële bedreiging van onze steden wordt gezien. Mensen moeten zich van ratten ontdoen omdat die zich toegang verschaffen tot een systeem dat duidelijk een biologische monocultuur is. Er zouden minder ratten zijn als wij andere dieren zouden toelaten.

Maar waarom zouden wij dat willen?

Een dergelijke vraag heeft weinig met ethiek te maken. Er zijn principiële, filosofische redenen waarom wij dit experiment zouden kunnen aangaan, evenals politieke redenen. Er is ook nog een aantal praktische redenen. Toch zijn uiteindelijk de voornaamste redenen esthetisch van aard. Dat wil zeggen dat de strijd die wij voeren met betrekking tot de ordening van het stadse leven in diepste wezen een esthetische strijd is.

Recentelijk stelde Antonio Negri in een discussie met Constantin Petcou, Doina Petrescu en Anne Querrien , de vraag: "Wanneer is er sprake van een biopolitieke ruimte?" Negri maakt duidelijk deel uit van, of steunt die partijen die onze huidige leefomgeving ten goede willen veranderen. Hij ziet de stad als een ruimte waar "de politieke diagonaal het biopolitieke diagram doorsnijdt". Toch speelt zelfs in zijn geval de strijd om een wenselijke leefomgeving zich af binnen het domein van menselijke politiek. Wel heeft binnen dat domein, zoals hij zelf ook aangeeft, een historische verschuiving plaatsgevonden. Politiek is niet langer datgene wat plaatsvindt binnen de ruimte en samenleving van de polis - de stad, dus - afgezet boven en tegen het leefmilieu, of eigenlijk, ter verdediging tegen die omgeving. Over de hele aardbol breidt de stad zich steeds verder uit, terwijl de technologie van de mens het leven zelf tot werkmateriaal heeft gemaakt. Dientengevolge is de stad een krachtige machine geworden die leeft van en van brandstof voorzien wordt door 'leven'.

De schizofrene situatie is dat wij de mening zijn toegedaan dat al wat leeft ons ten dienste is - of ons tot object mag dienen - terwijl wij tegelijk zoveel mogelijk van dat alles uit onze directe omgeving weren. Dit is filosofisch slechts aanvaardbaar binnen de begrenzingen van een theorie die het recht van de sterkste onderschrijft. Dat recht is, in een strijd die zich over eeuwen uitstrekt - een die lichaam en geest van de besten onder ons heeft beziggehouden - in de geschiedenis van het Westen aangevochten, omdat het uiteindelijk op willekeur zal stoelen. Bovendien zal de vernietigende kracht ervan niet in staat zijn gelijke tred te houden met creatieve productie, en daardoor zichzelf uithollen. Een mogelijke oplossing van dit probleem was om die subjecten in het politieke systeem binnen te halen die tot dan toe buitengesloten waren. Dit is in wezen wat Jacques Rancière beschouwt als hét kenmerk van politiek: het toelaten van diegenen die voorheen buitengesloten waren. Meestal werden dezen binnengehaald door een vorm van vertegenwoordiging in een systeem dat bestond bij gratie van een evenwicht tussen de onderdelen van de macht.

Op dit punt aangeland, zou de kwestie nu, net als voorheen, wel eens kunnen zijn - hoe absurd als dit op het eerste gezicht ook mag lijken - hoe wij andere levensvormen ons politieke systeem kunnen binnenhalen, of hoe deze een onafhankelijke en soevereine plaats binnen dat systeem kunnen krijgen.

Deze rechtstreeks politieke kwestie is gerelateerd aan een andere, die onze menselijkheid betreft, als het dier dat wij zijn. Wij zijn het dier van de vernietiging voor onze mededieren. Willen wij dat zijn? Zouden wij het aanvaardbaar vinden als andere mededieren onze leefwereld zouden bedreigen zoals wij de hunne? Natuurlijk niet. Daarom roeien wij hen ook eerst uit. Laat ik nog eens benadrukken dat dit weinig van doen heeft met ethiek. Elke soort op deze planeet tast af wat ze vermag en hoe ver ze kan gaan. Wij kunnen sprinkhanen de ravage die zij aanrichten niet aanrekenen, toch? Het is een van de voornaamste punten die John Gray zo welsprekend en schokkend duidelijk maakt in zijn Strohonden - gedachten over mensen en andere dieren uit 2002. De optie dat mensen geacht worden rentmeester te zijn van deze wereld, of dat zij ervoor verantwoordelijk zijn, moet uiteindelijk hun overheersing van de wereld rechtvaardigen. Dat is waarom wij die optie dienen te verwerpen. Of, anders gezegd, het is niet als rentmeester dat wij falen. Het is de schade die wij berokkenen aan onze eigen ziel en ons eigen wezen, door zoveel levende wezens te vernietigen, die ons bedreigt (en dat is ook van toepassing als wij ons tegen elkaar keren).

Een praktische reden waarom wij er goed aan zouden doen te proberen om meer, ander, leven in de polis binnen te brengen is dat wij een steeds smaller pad bewandelen waar het gaat om biologische veerkracht en de weerstand van ons eigen lichaam. Een van de redenen waarom steeds meer kinderen aan astma lijden, is dat zij grotendeels opgroeien op plaatsen die biologisch gesproken te antiseptisch zijn. Vele duizenden jaren lang zijn kinderen opgegroeid met hun handjes in de modder. Uiteraard leidde dit vaak tot ziekten, en het terugdringen van ziekten is enorm bevorderd door zeep en door de etiquette die zegt dat wij onze handen moeten wassen. Maar dit zou nu wel eens in een radicaal tegengestelde kunnen zijn veranderd. (Als wij vandaag de dag schoolklassen uit hun stadse omgeving halen, worden sommige kinderen hysterisch bij het zien van een pissebed.) Belangrijker is de noodzaak de biologische functie te beproeven en het gestel van meet af aan een leergang te bieden. Er mag dan misschien op korte termijn winst te behalen zijn wanneer wij onszelf met medicijnen en vormen van isolatie beschermen, maar uiteindelijk zal dit slechts leiden tot een steeds geringer aantal verdedigingsmogelijkheden tegen dat wat ons belaagt.

Uiteraard wil ik niet aanbevelen dat wij allemaal zouden moeten leven zoals mensen en dieren in sommige sloppenwijken samenleven. Het probleem daar is echter niet zozeer dat mens en dier nauw samenleven, maar dat dit samenleven plaatsvindt onder zulke armlastige en soms gruwelijke omstandigheden. Niettemin heeft het weinig zin de akelige consequenties van mijn argument te ontduiken. Als mensen hun leven willen leiden, koste wat het kost, dan zal dit het leven van vele anderen kosten. Het zal een biologische monocultuur tot gevolg hebben die uiteindelijk een natuurlijke respons zal oproepen. Natuurlijke aanvallen zullen ernstiger worden, meer uiteenlopend, heftiger en abrupter. Op de een of andere manier is ons probleem kennelijk dat wij risico en dood niet langer wensen te accepteren zoals mensen deze verschijnselen in het verleden aanvaardden. Niet dat ik denk dat mensen in vroeger tijden beter toegerust waren om met risico en dood om te gaan. Maar op de een of andere manier was hun houding tegenover hun eigen kwetsbaarheid minder hysterisch.

Desalniettemin, en al het bovenstaande in aanmerking nemend, acht ik de aangevoerde redenen niet doorslaggevend omdat de wezenlijke kwestie esthetisch van aard is. Laat ik de romans van de trilogie Het Noorderlicht van Philip Pullman als uitgangspunt nemen. In drie romans voert Pullman ons en onze kinderen mee door een reeks avonturen. De impact van de avonturen zelf is minder groot dan die van het krachtige beeld dat je als lezer niet loslaat: de hoofdpersonages in deze romans hebben een ziel in de vorm van een dier. De personages hebben het vermogen met hun dier/ziel te spreken. Het ziel/dier kan een eindje bij het lichaam wegdwalen, maar niet al te ver. Waar het in deze romans om gaat is wat er gebeurt als de ziel wordt verwijderd, oftewel als de eenheid van lichaam en ziel verbroken wordt. Als dat gebeurt, blijft het lichaam nog enige tijd in leven, maar als een geestverschijning, of eigenlijk meer als een levende dode. De politieke strijd tussen de partijen die hierbij betrokken zijn, heeft als doel om de overwinning te voorkomen van de krachten die de mens en de dierlijke ziel van elkaar willen scheiden.

Degenen die deze romans hebben gelezen voordat die deel gingen uitmaken van het soms al te beperkte, zij het soms ook fascinerende scherm van de Hollywood filmindustrie, kennen de rechtstreekse, tastbare, voelbare kracht die uitgaat van het beeld van menselijke zielen in de vorm van dieren. Hoe komt dat? Het gaat hier beslist niet om ethiek. Het betreft een bepaalde affectieve waarde, een bepaalde aantrekkingskracht. Wat dat aangaat is Pullman een van de weinigen die er in is geslaagd op een min of meer directe manier vorm te geven aan wat Gilles Deleuze en Félix Guattari hebben beschreven als "dier-worden". Hiermee wilden zij niet zeggen dat mensen eeuwen van beschaving en technologie zouden moeten weggooien. Ze bedoelden dat mensen - als die meer willen dan simpelweg overleven of zichzelf als meester van de planeet zien - naast hun rationele en instrumentele vermogens, hun vermogen tot gevoel zouden moeten versterken, niet zozeer teneinde beter te leven, maar teneinde een leven te leiden dat beleefd kan worden als voller, interessanter en intenser.

Hier wordt het lastig. Hoe kunnen wij dit ooit vertalen in een duidelijk omlijnde politieke kwestie? Ik heb het niet over simpele vragen zoals: 'Hoe kan ik mijn buren uitleggen dat ik niet vind dat zij meer uit hun leven halen als zij van Nederland naar Thailand vliegen en daar lekker aan het strand gaan liggen, terwijl hun reizen, direct of indirect de dood betekenen voor vele andere levensvormen?' De kwestie is veel ongrijpbaarder en betreft de simpele maar tegelijk ongelooflijk complexe vraag wat voor leven 'wij' aantrekkelijk vinden. Het politieke aspect van die vraag is dat het niet voldoende is onszelf te vragen meer 'aantrekkelijkheid' te voelen. De vraag is geworden hoe wij onszelf aanleren, of hoe wij ons laten aanleren, om de voorkeur te geven aan bepaalde soorten aantrekkelijkheid, waardoor andere vormen van aantrekkelijkheid onmogelijk worden.

Velen van mijn buren zijn gecharmeerd van het geluid van het handjevol kippen (geen haan!) dat wij houden in een dichtbevolkte straat in een dichtbevolkte stad in hartje Nederland. Maar net zoveel buren proberen de restricties op gedrag te vergroten die in collectief overeengekomen regels worden vastgelegd. Zo stellen zij bijvoorbeeld dat dieren best mogen zolang die geen geluid maken dat buiten de norm valt. Met hen heb ik een politiek conflict dat uiteindelijk niet zozeer gaat over verschillende belangen, maar om een esthetisch verschillende wereld. Onze benadering verschilt onderling niet zozeer in de zin van wiens belang het best gediend wordt of welke economie het meest oplevert. Het verschil ligt veeleer in de vraag welke dingen wij belangwekkend vinden, mooi, aantrekkelijk of verstandig.

Om deze reden vind ik het gepast dat het werk van kunstenaars zoals Fritz Haeg, die handelen over de verhouding tussen stad en leven, een duidelijk esthetische aard heeft. Het gaat er niet om de gruwelijke feiten en uitwerkingen van de moderne stad glad te strijken of weg te moffelen. Het gaat erom om de kernvraag voorop te stellen. Wij strijden uiteindelijk niet voor een billijker of moreel hoogstaander wereld als wij een complexere co-existentie tussen mensen en de wereld-van-leven binnen de stad willen verwezenlijken. Wij strijden om de ziel van de stad, niet in de christelijke zin van dat woord, maar in de esthetische zin waarop Pullman en Deleuze en Guattari doelden. Willen wij als pakketjes in bussen en vliegtuigen van hot naar haar versleept worden teneinde dezelfde hamburger te verorberen in Stockholm, Atlanta, Sao Paolo, Laos, Melbourne of Pnom Phen? Of willen wij een leven waarin wij in aanraking zijn, nauwe banden hebben, met diegenen die op deze planeet met ons samenleven? Deze laatste optie houdt geen regressie in naar een of ander gouden tijdperk dat nooit heeft bestaan. De natuur als zodanig is onverschillig, kan niet anders dan onverschillig zijn. Maar als wij ons om onze eigen ziel bekommeren, wat trekt ons dan het meest aan? Het is meteen invoelbaar dat hier geen sprake kan zijn van een allesomvattend "wij". Mensen hebben altijd onderlinge strijd gekend omtrent hun eisen en verlangens. Kunstuitingen zoals die van Haeg zijn de moeite waard omdat die een politieke kwestie scherp in beeld brengen, en tegelijk ons potentieel voor zinnig handelen vergroten. Wij voeren strijd om het soort ziel dat de stad zal hebben. Kunst is in deze tijd een van de belangrijke terreinen waar die strijd gevoerd wordt.

CREDITS

commissioned by: Casco Office for Art, Design and Theory

local animal expert consultants: Anko de Graaf (butterfly), Jelle Jellesma (kingfisher), Tieneke de Groot (common swift), Marja Kik (snake), Annemarieke Spitzen (frog)

videographer: John Treffer & Mara Prinsesje

graphic identity and design of printed materials: PS New York

translators: Don Mader, Ingrid Toth and Henny van Gulik

research assistance: Colin Blodorn

and thanks to: Binna Choi & Magali Meijers at Casco; Emily Pethick, Jeroen Schenkels and Annie Wu